Rosa Luxemburg pri perforto

Antaŭ 100 jaroj estis murdita Rosa Luxemburg [roza luksemburg]. Ŝi estis elstara komunisto kaj fervora batalanto kontraŭ naciismo kaj milito. Ŝia batalo kontraŭ milito ne signifas principan kontraŭon al perforto. Por komprenigi ŝian opinion, mi tradukos parton el ŝia Enkonduko por la membiografio de Vladimir Korolenko. Temas pri rerakonto de legendo el la juda historio. La titolo devenas de mi.

La sankta ordono

En Judio regis la romianoj per glavo kaj fajro, prirabis la landon kaj elsuĉis la enloĝantojn. La popolo ĝemis kaj kliniĝis sub la malamata jugo. Vidante la suferon de sia popolo, ekstaras la saĝa Menaĥem, filo de Jehudo, memorigas pri la heroaj tradicioj de la prapatroj kaj predikas ribelon kontraŭ la romianoj, la »sanktan militon«. Kontraŭis tion la sekto de la mildkoraj esenoj, kiuj same kiel Tolstojo rifuzas ĉiun aplikon de perforto kaj kredas saviga nur asketismon, internan purigon kaj fuĝon antaŭ la mondo. »Per via instigo al batalo vi semas malbenon!« ili protestas al Menaĥem. »Kiam urbo estas sieĝata kaj ĝi defendas sin, tiam la sieĝantoj kutime donacas la vivon al la subemaj enloĝantoj, dum la defendintojn ili transdonas al la morto. Ni predikas al nia popolo humilecon, ke ĝi ne pereu. Oni ne sekigas akvon per akvo kaj ne estingas fajron per fajro. Tiel ankaŭ la perforto ne venkas la perforton, ĉar malbona estas ĝi mem.«

Al tio Menaĥem, filo de Jehudo, respondis ne ŝancelite: »Perforto estas nek bono nek malbono, ĝi estas perforto; bona aŭ malbona estas nur ĝia apliko. La perforto de la brako estas malbona, se ĝi estas levita por prirabo kaj subigo de malfortuloj; sed se ĝi estas levita por laboro kaj por defendo, tiel perforto estas bona. Prave: oni ne estingas fajron per fajro kaj ne sekigas akvon per akvo. Tamen, la ŝtonon oni rompas per ŝtono, la ŝtalon oni baras per ŝtalo kaj perforton per perforto. Kaj krome: la supereco de la romianoj estas la fajro, sed via humileco – la ligno. La fajro estingiĝos ne antaŭ la forvoro de la tuta ligno.«

La »legendo« finas per prediko de Menaĥem: »Ho Adonajo, Adonajo! Neniam, dum nia tuta vivo, faru nin malfidelaj al la sankta ordono: la batalo kontraŭ maljusteco. Neniam permesu al ni paroli: ni savu nin mem kaj lasu la malfortajn al ilia sorto. Ankaŭ mi kredas, ho Adonajo, ke via regno venos sur la tero. Pereos perforto kaj subpremo, la popoloj kunvenos al la festo de la interfratiĝo, kaj neniam plu homa mano verŝos homan sangon.«

Fonto de la germana originalo

Rosa Luxemburg: Einleitung. En: Vladimir Korolenko: Die Geschichte meines Zeitgenossen. Tradukis Rosa Luxemburg. Berlin: Paul Cassirer 1919. p. XI–LIII, ĉiloke IIL–IL.

Homaj rajtoj kiel tasko

Leah Levin: Homaj rajtoj. Demandoj kaj respondoj. Rotterdam: UEA 1998.

Okaze de la 70-jariĝo de la Universala Deklaracio de Homaj Rajtoj Jo Haazen esprimis gravan tamenon en la retejo de la revuo Esperanto. Li opinias tiun deklaracion ne ekvilibra, ĉar ĝi proklamas ja homajn rajtojn, sed ne ankaŭ homajn devojn.

Mi neglektos ĉiujn liajn argumentojn, kiuj dependas de privataj, ne universaligeblaj konvinkoj. Mi traktos nur jenan demandon, kiu tuŝas la esencon de homaj rajtoj: Ĉu homaj rajtoj bezonas kompletigon per homaj devoj? Mi neas tion kaj donos tri kialojn.

La Universala Deklaracio de Homaj Rajtoj ne bezonas kompletigon per deklaracio de homaj devoj, ĉar ĉiu rajto jam implikas devon. Ekzemple, se laŭ artikolo 3 ĉiu homo havas la rajton je vivo, ĉiuj aliaj homoj devas agnoski tiun rajton. Tiun devon havas teorie ĉiu persono, sed praktike tio koncernas precipe ŝtatojn kaj aliajn instituciojn.

Ĉu tiuj devoj, kiujn implikas homaj rajtoj, estas homaj devoj? Aŭ ĉu aliaj devoj povus esti devoj homaj? Ne, tio ne eblas. La esenco de homa rajto estas, ke ĉiu homo havas tian rajton nur pro sia homeco. Sufiĉas la naskiĝo kiel homo. Ĉu devo povas havi saman kvaliton, ĉu devo povas esti homa? Ne. Devojn povas havi ne ĉiuj homoj, sed nur tiuj, kiuj kapablas agi respondece. Tio montriĝas plej klare, se ni rigardas la homon en siaj plej helpobezonaj statoj: je la komenco de la vivo, je la fino de la vivo kaj dum malsano malliberiga. Homoj en tiuj statoj havas ja homajn rajtojn, sed beboj kaj aliaj homoj, kiuj ne kapablas agi respondece, nature ne povas havi devojn. Do, ne povas esti devoj nur pro homeco. La esprimo »homaj devoj« misgvidas, ĉar ĝi ŝajnigas ke devoj same universale validas kiel homaj rajtoj.

Kvankam ne havas sencon aserti iujn homajn devojn, neniu devas senti mankon de devoj. La Universala Deklaracio de Homaj Rajtoj bedaŭrinde ne estas priskriba katalogo de rajtoj jam efektivigitaj. Multaj homoj spertas diskriminacion, suferas pro inferaj vivkondiĉoj kaj devas timi militon kaj perfortan subpremon. Do, homaj rajtoj estas nefinita projekto. Anstataŭ sopiri al neeblaj homaj devoj necesas kompreni homajn rajtojn kiel taskon.

Turistoj kiel politikaj reprezentantoj

En Twitter mi sekvas la pepojn de @Philoponus. Tiu estas Christian Koellerer el Vieno, kiu nuntempe faras grupan studvojaĝon tra Maroko. Jen traduko de mesaĝo el la urbeto Ouarzazate (Varzazato), rande de la dezerto:

Eta, sed laŭtvoĉa manifestacio antaŭ nia hotelo en Ouarzazate. Kiel mi komprenas, por pli da laborpermesoj en Eŭropo.

Unuavide tiuj manifestaciantaj afrikanoj ŝajnas naivaj, ĉar ili supertaksas la potencon de ordinaraj eŭropaj turistoj. Aliflanke ankaŭ ni en riĉa Eŭropo naivas rilate al la gravegaj ekonomiaj problemoj ekster nia armile ŝirmita mondeto.

Amaskomunikiloj en Germanio kutime ne raportas pri tiaj protestoj en marokaj urbetoj. Pri Ouarzazate mi legis la unuan fojon. Tamen mi jam nekonscie vidis ties pejzaĝon en kinejo, ĉar multaj famaj filmoj estis produktitaj tie. Ekzemple la plurlingva filmo Babel pri problemoj de internacia komunikado.

Käthe Reichel

Pasintan nokton mortis Käthe Reichel. Probable vi ne konas ŝian nomon, krom se vi fakas pri germanaj aktoroj aŭ pri Bertolt Brecht. Käthe Reichel estis — se mi neniun forgesis — la laste mortinta amatino de Brecht.

Kiam mi konsciiĝis pri tiu fakto, mi mem surpriziĝis, ĉar Brecht mortis jam antaŭ longa tempo, en 1956, dek jarojn antaŭ mia naskiĝo. Tio montras ne nur rimarkindan aĝodiferencon inter ambaŭ, sed ankaŭ la relative mallongan vivon de Brecht (58 jaroj) kaj la relative longan vivon de Reichel (86 jaroj).

Käthe Reichel estis aktoro, precipe en teatro. Ŝi rolis ankaŭ en multaj germanlingvaj filmoj, en kiuj ŝi parolis per nekutime malforta, persone tipa voĉo. Tia voĉo ŝajne konvenis al ŝia neforta staturo. Tamen, unufoje mi aŭdis ŝin en la reala vivo: dum politika demonstracio. Tiam ŝi surprizis min per veke forta voĉo de teatra aktoro, kiu konvenis por alvoko dum politika protesto. Multfoje ŝi utiligis sian famon por aŭdigi popolajn postulojn je homaj rajtoj kaj justa paco en la mondo.

Abdiko de la ŝtatestro

Horst Köhler kaj Jens Böhrnsen. (cc) rudimente

Hieraŭ la Prezidanto de Germanio surprizis per abdiko. Horst Köhler klarigis sian decidon per publika kritiko, al kiu mankas — laŭ lia opinio — la necesa respekto antaŭ lia alta ofico.

Kio okazis? Horst Köhler vizitis germanajn soldatojn, kiuj nun okupadas Afganion. En 2010-05-22, dum reflugo al Germanio, li diris en radia intervjuo, ke militado necesas ankaŭ por la ekonomiaj celoj de Germanio. Ankaŭ por tio mortas homoj.

Tio kompreneble kontraŭas la opiniojn de multaj homoj en (kaj certe ankaŭ ekster) Germanio. Normalaj homoj malpreferas morti pro ekonomiaj interesoj. Do, sekvis publika kritikado, kiel ĝi kutimas post nesufiĉe Orwell-a retoriko de politikisto. Intertempe la skandaleto jam finiĝis; multaj eĉ ne rimarkis ĝin. Tial la abdiko de la ŝtatestro estis tre surpriza. Neniu povis imagi, ke Köhler komencas ŝtatan krizon pro tia ordinara afero.

Antaŭ unu jaro mi skribis pri la elektiĝo de Köhler kaj pri la ofico de la Federacia Prezidanto en Germanio ĝenerale. Nun komisie anstataŭas lin la Prezidanto de la Federacia Konsilio, Jens Böhrnsen (vidu la supran bildon). Necesas elekto de nova Federacia Prezidanto ene de 30 tagoj, sed ankoraŭ mankas kandidatoj.