 Sarah Manguso. © Andy Ryan |
Sarah Manguso Socia teorio Estis tempo por socia teorio. |
Jen tradukprovo. Mi ne talentas pri tradukoj; mi preferas pensi en nur unu lingvo. Tamen la informo ja gravas. Nepris averto: ne kreu novajn lingvojn!
Sube la originalo. Ĝi aperis en la unua libro de Sarah Manguso: The Captain Lands in Paradise (Alice James Books, 2002).
| Social Theory
It was time for a social theory. |
 |
 |
Carl Larsson: Memportreto napoleona |
Bert Schumann, germana aktivulo, nun vivante en franca ekzilo, demandis en privata retmesaĝo, ĉu ankaŭ mi helpas kolekti subskribojn por la partio Eŭropo-Demokratio-Esperanto. Mi respondis ŝtonkore:
Ne. Mi maldeziras televidan reklamon por Esperanto fare de politika etpartio. Tamen mi ne publike agas kontraŭ EDE. Mi trankvile atendos vian malsukceson.
Tion mi skribis en la 3-a de marto. Tiam EDE klopodis kolekti ĝis fino de la monato 4000 subtenantojn, ke ĝi rajtu partopreni la elektojn por la Eŭropa Parlamento. Mi do preferis, ke EDE ne partoprenu. Sed ĉar mi ne havas fortan opinion pri EDE aŭ inklinon al konkura partio, mi almenaŭ rezignis pri eble plezuriga malvarbado. Nur unufoje mi rompis mian silenton, kiam alia parti-aktivulo proponis disdoni EDE-varbfoliojn dum informa aranĝo pri Esperanto en Leipzig. La reago de tiu aktivulo estis … Kiel ĝin priskribi ĝentile? Eble tiel: Li ŝajnis surprizita, ke dum politika batalo eblas renkonti kontraŭulojn.
Ne nur mi sintenis malpore al EDE. Kelkaj aliaj esprimis sian kritikon aŭ dubon ankaŭ publike. Temis precipe pri politikaĵoj, do pri eblaj politikaj decidoj, se EDE povus decidi ion. Tiajn diskutojn mi ne partoprenis. Al mi tute egalas, ĉu EDE estas dekstra aŭ maldekstra, ĉu ĝi subtenus la Traktaton de Lisbono, aŭ ĉu ĝi bonvenigus membrecon de Turkio en EU. Mi eĉ ne legis la partian programon de EDE. Por kio? EDE ne atingos potencon por politikaj decidoj. Ĝi ne superos la kvin-elcento-sojlon por eniri la parlamenton. Eĉ se ĝi sukcesus tion, EDE ja ne nepre apartenas al parlamenta plimulto. Kaj eĉ se EDE apartenus al parlamenta plimulto: la tuta Eŭropa Parlamento havas malpli da potenco ol la Eŭropa Komisiono. La parlamento eĉ ne rajtas proponi leĝojn! Do kial disputi pri la partia programo de EDE?!
EDE havas nur unu gravan sencon: reklamo por Esperanto! En Germanio ĉiu partio, kiu partoprenas elektojn, ricevas senkostajn reklamominutojn en televido kaj radiostacioj. Krome senkostan spacon sur afiŝotabuloj. Kaj kompreneble ankaŭ ĵurnalistoj raportas senkoste pri la elekteblaj partioj, do almenaŭ mencias Esperanton. La senkosta Esperanto-reklamo atingas milionojn da homoj.
Bonege, ĉu ne? Kial do mi rifuzis subskribi por EDE? Pro la eble efika reklamo. Tio certe sonas freneze, kaj supozeble kelkaj el vi ne akceptos mian sekvan argumenton. Tamen mi provos komprenigi mian opinion:
En Germanio esperantistoj malhavas problemon, kiun esperantistoj en multaj landoj ja havas. Ili ne devas klarigi, kio estas Esperanto. Ĉiu plenkreska duonklera germano scias, kio estas Esperanto: iu artefarita lingvo. La vera problemo estas la opinioj pri Esperanto. Problemas eĉ la opinioj bonaj: Multaj germanoj kredas, ke Esperanto estas ja bela revo, kiun la registaroj ‘enkonduku’. Sed bedaŭrinde la potenculoj ne faris.
Fakte multaj esperantistoj kredas la samon aŭ kondutas tiel. Kontraŭe, mi estas influita de frapfrazo, kiun mi legis antaŭ jardekoj en reklama broŝuro de la Germana Esperanto-Junularo:
Esperanto estas ne utopio por morgaŭ, sed realaĵo de hodiaŭ.
Elpensis tiun frazon Lu (kiu havas ekster Esperantujo la pli komplikan nomon Louis-Ferdinand von Wunsch-Rolshoven). La ideo malantaŭ lia frapfrazo estas: Ni ne bezonas la favoron de potenculoj. Esperanto jam disvastiĝis tute sen ordono de regantoj. Kiu Esperanton lernas hodiaŭ, ankoraŭ hodiaŭ povas apliki Esperanton.
Miaopinie unu junulo, kiu vojaĝas al Esperanto-renkontiĝo kaj reale aplikas nian lingvon, pli gravas ol cent ‘samideanoj’, kiuj sendadas petleterojn al imagitaj potenculoj. Necesas grandigi la onon de esperantistoj, kiuj Esperanton traktas kiel realan lingvon, kaj malgrandigi la onon de esperantistoj, kiuj traktas ĝin kiel utopion. Nur tiel eblas ŝanĝi la publikan opinion pri Esperanto.
Kiel efikos Esperanto-reklamo fare de politika partio, kiu neniam atingos potencon? Ĉu ĝi pligrandigos la parton de la utopiistoj aŭ la parton de la realistoj? Supozeble la reklamo de EDE altiros pliajn verdajn donkiĥotojn. Tion mi ne deziras, do tial mi ne partoprenis la kolektadon de 4000 subskriboj por EDE.
Mia fina malvenko okazis la 10-an de aprilo: la Federacia Elekto-Komisiono konfirmis la partoprenon de Eŭropo-Demokratio-Esperanto en la venontaj elektoj al la Eŭropa Parlamento. EDE kolektis ne nur 4000 subskribojn, sed eĉ 6000 (el kiuj 5240 estis validaj).
Sonas terure, sed intertempe mi lernis vivi kun la katastrofo. Hodiaŭ la Eŭropaj Elektoj okazis. Mi voĉdonis por EDE. Ĝi certe ne ricevos 5 % de la voĉoj, sed eble 0,5 %. Tiam la ŝtato pagas al EDE ĉirkaŭ 3,40 eŭrojn por ĉiu voĉo.
Bonvenon, donkiĥotoj!
 |
Paul Delaroche: Napoleono post la (ne tute) fina malvenko |
Ŝario. La fina solvo de la vestaĵoproblemo. © inamo
Reformema islamisto Tariq Ramadan, demandite ĉu virinoj gvidu ankaŭ la vendredan preĝadon (ar, de, en, tr):
Ni estu tre singarda, komenci diskuton pri funkcio, kiu en islamo ne havas veran aŭtoritaton. Ĉiu povas gvidi la preĝadon. Por tio oni ne bezonas aŭtoritaton, kompareblan al tiu de pastro. En islamo por virino pli gravas esti faqih, juristo, juĝisto, islama ina klerulo. En tiu ĉi funkcio aŭtoritato reale signifas ion. Sed por gvido de preĝado oni ne bezonas profundajn konojn de islamo. Sufiĉas scii parkere la Koranon.
Sufiĉas parkeri kelkcenton da paĝoj! Mi ofte admiras homojn kun granda memorkapablo. Ekzemple teatrajn aktorojn, kiuj devas scii parkere longajn tekstojn. Mi mem parkeras kelketajn poemojn de Hölderlin, Heine, Hacks kaj aliaj, kies nomoj komenciĝas ne per H. De tempo al tempo mi lernas aŭ provas lerni novajn. Tamen, memorfiksi tutan libron superas mian imagopovon.
Fermbuŝe gapas mi al rapsodoj, kiuj de buŝ’ al buŝo peris la grandajn eposojn de generacio al generacio. Literaturo originas ne el literoj, sed el voĉoj! Eĉ nunepoke vivas homoj, kiuj parkere deklamas eposojn, kiel Homero antaŭ jarmiloj. La plej longa eposo estas kantata en Kirgizio: Manas. Ĝia plej longa versio havas 500 553 versojn (Mahabarato: ĉirkaŭ 200 000, Iliaso: 15 693, Odiseo: 12 110). En 1961 Ĝusufu Mamai bezonis naŭ monatojn por kantado de versio kun ĉirkaŭ 200 400 versoj. Kiom longe oni bezonus por laŭtlego de Poemo de Utnoa (7 095 versoj)? Ĉu sufiĉus kongresa semajno, se pluraj homoj deklamas tage kaj nokte? (Hej, tio estas propaganda ideo por kongresemuloj!)
Parkeri la Koranon tamen havas principan diferencon al parkera deklamo de eposo. Rapsodoj probable ne parkeras ĉiun vorton kaj foje improvizas, dum Korano estas sankta teksto, en kiu gravas vorto ĉiu. Kvankam Korano famas precipe kiel libro, do skribaĵo, ĝi fakte originas el buŝa fonto kaj buŝa tradicio. Muhamado, laŭ legendo, estis analfabeto kaj peris la Koranon perbuŝe al aliaj, kiuj parkerigis la vortojn de la profeto kaj recitis ilin dum preĝadoj. Partoj de la Korano estis dokumentitaj skribe jam dum la vivo de Muhamado, sed oficiala skriba versio estis ellaborita nur sub la tria kalifo, Utmano (644—656). Dum la unuaj jaroj de la Islamo pli gravis la buŝa tradicio ol la skriba. Homoj, kiuj sciis la Koranon parkere, estis pli fidindaj ol malvivaj literoj.
Simila malfido al literoj troveblas ankaŭ en aliaj fruaj kulturoj. En platona dialogo Faedroso, ekzemple, Sokrato, kiu mem skribis nenion, rakontas amuzan miton pri la egipta dio Teuto, kiu inventis la skribon kaj volis donaci ilin al faraono Tamuso. Tiu ĉi ne tre feliĉis pro la donaco, sed kritikis ĝin: la skribo estas invento por etcerbuloj, kiuj ne kapablas rememori, por trompsaĝuloj, kiuj nun, helpe de la skribo, povas ŝajnigi multajn sciojn malgraŭ siaj tutmalplenaj kapoj.
En Hindio multaj antikvaj tekstoj originas el longa buŝa tradicio, kvankam skribo estis uzata jam tre frue. Ekzistas hindaj skribaĵoj el epoko 2500—1750 aKE, sed poste oni ŝajne ne plu bezonis la skribon dum pli ol jarmilo! Nur en la tria jarcento antaŭ Komuna Erao denove aperis skribaĵoj en Hindio. Do la antikvaj hindoj pli fidis tradicion buŝan ol literan. El nuna vidpunkto, kiam skribaj dokumentoj estas ĉiutaga afero, tiu frua fido al la homa memoro estas apenaŭ komprenebla. Tamen ĝi estas klarigebla: Homoj foje mismemoras, sed skribaĵojn eblas ja falsi. Mismemori povas individuo, sed buŝan tradicion portas kolektivo. Se en tiu aro unu ero eraras, la aliaj korektas ĝin.
Ni imagu perbuŝan peradon de nia sankta teksto! Ĉiuj akdemianoj parkeru la Fundamenton kaj transvoĉu ĝin sen falsa litero al siaj disĉiploj! Sed kiel ni disputu pri la ĉapeloj?
Promene 