Atestanto

La vojoj de la justico en la Landa Juĝejo Halle. Fotis: Peter Hempel.

Hodiaŭ mi estis atestanto antaŭ tribunalo. Tio estis interesa sperto, ĉar mi nur du fojojn vizitis juĝejon. La unua fojo estis proksimume en 1987. Tiam, ankoraŭ en GDR, okazis ĉiumarde »senkosta jura konsilado«. Tiun konsiladon mi uzis, por defendi min kontraŭ tedaj policaj persekutoj. Do, mi demandis alian ŝtatan organon, kion la polico rajtas kaj ne rajtas. Servis juĝisto, kaj post mia demando ŝi komencis ridi, ĉar mi estis la unua, kiu petis konsilon pri tia demando. Tial ŝi ne tuj povis respondi mian demandon, sed poste ŝi indikis la plej koncernan leĝon kaj fakan literaturon. Tiel ŝi efektive helpis min.

Hodiaŭ do la dua fojo en juĝejo. Eĉ kun funkcio en kriminala proceso! Temis pri krimo en 2012. Nature mi apenaŭ memoras, kio okazis antaŭ sep jaroj. Temis pri rompo en komunan kelon kaj ŝtelo de mia biciklo. Oni ŝtelis ankaŭ aliajn biciklojn el la kelo, sed ŝajne nur mi denuncis la krimon. Multaj kredas ne inda denuncon de bicikloŝtelo, ĉar la polico ne okupiĝas pri tiaj bagateloj, sed mi havas bonajn spertojn pri la spuremo de la polico. Ĝi jam trovis bandon de junuloj, kiuj damaĝis alian biciklon de mi.

La hodiaŭa juĝoto eble ne mem rompoŝtelis mian biciklon. Oficiale la tribunalo procesis kontraŭ li pro krimo, kiun mi devis serĉi en vortaro: profesieca ricelado. Riceli signifas laŭ PV: »Konscie helpi ŝteliston aŭ rabiston, ricevante la ŝtelitaĵon por ĝin konservi, kaŝi aŭ memprofite vendi.« Mi tute ne povas imagi, pri kio la ulo fakte kulpas. Mi nur scias, ke la polico trovis grandan stokon de diversaj ŝtelitaĵoj, inter ili ankaŭ parton de mia biciklo. Do, eble la ulo mem komercis per la ŝtelitaĵoj, aŭ li estis nura posedanto de la kaŝejo, aŭ io alia. Li aspektis ne tiel ruza, kiel mi imagis riceliston.

Tamen, la supozata kulpo de la juĝoto devas esti sufiĉe granda, ĉar li evidente ne venis el la propra hejmo, sed kun tintaj ĉenoj ĉirkaŭ manoj kaj piedoj kaj gardata de du policanoj. Krome, la proceso ne okazis en normala Regiona Juĝejo, sed en pli supera Landa Juĝejo. Landa Juĝejo estas apelacia instanco kontraŭ verdiktoj de Regionaj Juĝejoj. Krome, Landa Juĝejo povas esti ankaŭ la unua instanco, se la krimo sufiĉe gravas. Tiel estis ĉikaze. El la formalaj cirkonstancoj de la proceso mi konkludas, ke, se la tribunalo opinios la juĝoton kulpa, li ricevos punon de minimume kvar jaroj en malliberejo. Pri malpli grava krimo la Tria Granda Kriminala Ĉambro de la Landa Juĝejo ne okupiĝus.

Atesti en la Landa Juĝejo, tio signifas, ke mi devis ellitiĝi je la kvina horo, veturi per trajno al la urbo Halle kaj tie atendi ekde la naŭa horo antaŭ salono 187. Por eniri la juĝejon necesis sekureca kontrolo kiel en flughaveno. Interne la Landa Juĝejo estas spirhaltige bela kaj multkolora. Jen vera justica palaco! Kaj preskaŭ senhoma.

Bonŝance mi ne devis atendi longe antaŭ salono 187. Juĝeja oficisto rimarkis mian fruan alvenon kaj demandis la juĝistojn, ĉu ili volas komenci per mia atestado. Do, mi tuj povis eniri la juĝsalonon. Mi eksidu en la mezo de la salono ĉe tableto kun mikrofono. Maldekstre sidis la juĝoto kun sia advokato. Dekstre la prokuroro. La juĝista tablo antaŭ mi estis ankoraŭ malplena. Post kelkaj minutoj venis el apuda ĉambro kvin juĝistoj (tri profesiaj kaj du laikaj). Ni ĉiuj devis ekstari ĝis la prezidanta juĝisto petis nin residiĝi.

Parolis preskaŭ nur tiu prezidanta juĝisto. Ŝi mallonge klarigis, kio estu traktota dum la postaj horoj, kaj komencis pridemandi min: mia persona nomo, aĝo, loĝloko kaj profesio. Mi elektis la plej prestiĝan el miaj profesioj: »arbohakisto«. Poste ŝi demandis kelkajn detalojn pri la rompoŝtelo de mia biciklo, sed kiel mi jam supozis: mi ne povis rakonti multon pri krimo, kio okazis antaŭ sep jaroj. Al mi ŝajnas, ke mia plej grava helpo por la proceso estis informoj, kiuj dokumentoj kun pliaj detaloj devus ekzisti: almenaŭ la polica protokolo de mia denunco kaj mallonga retpoŝta korespondado kun la polico, post kiam ĝi trovis parton de mia biciklo en la ricelista stoko. Tiujn dokumentojn la tri profesiaj juĝistoj serĉis en la dosierujoj kaj iom diskutis pri la trovitaĵoj. Fine la prezidanta juĝisto demandis la advokaton kaj la prokuroron, ĉu ankaŭ ili deziras pridemandi min, sed ambaŭ rezignis.

Je mia liberigo ŝi subskribis atestilon, ke mi rajtas ricevi atestantomonon. Tio estas repago de elspezoj por unuaklasa trajnbileto kaj modesta rekompenco pro mia perdita tempo. Mi ankoraŭ iomete vagis tra la bela juĝeja domo, prenis mian atestantomonon el la juĝeja kaso kaj eliris en someran pluvon.

Theodor Lessing

Por la Marta Esperanto-Sumoo mi legis malnovan libron el 1924: Al eterna paco de Immanuel Kant, tradukita de Paul Christaller. (En 2017 aperis nova eldono de Fonto.) Krom la tekston de Kant la libro enhavas ankaŭ biografieton de Kant, kiun verkis Theodor Lessing. Tio estas rimarkinda, ĉar Theodor Lessing en Germanio estis sufiĉe konata filozofo, kaj li verkis sian biografieton speciale por la esperanta eldono.

De Lessing famas du libroj, aŭ nur ties titoloj: Historio kiel sencigo de la sensenca (1919) kaj La juda memmalamo (1930). La unua titolo esprimas la konstruisman perspektivon, ke okazaĵoj ne havas sencon en si mem, sed al ili homoj nur poste aldonas sencojn per rakonto de historio. Ankaŭ la dua libro temas pri tia senciga rakontado, sed speciale pri antisemitaj rakontoj.

La situacio de la juda homo do estis danĝera duoble. Unue, ĉar li al la demando: »Kial oni ne amas nin?«, mem respondas: »Ĉar ni estas kulpaj.« Kaj due, ĉar tial la aliaj popoloj al la demando: »Kial la judo estas malŝatata?«, povis same respondi: »Li tion diras mem. – Li estas kulpa.«

Laŭ Theodor Lessing: Der jüdische Selbsthass. Berlin: Zionistischer Bücherbund 1930, p. 14.

Theodor Lessing famas ankaŭ pro sia tragedia vivo. Kiel politika publicisto li esprimis opiniojn, kiuj ĝenis naciistojn. En 1925 li verkis karakterizan portreton pri Paul von Hindenburg. Lessing avertis pri tiu onta Prezidanto de Germanio, kiu en 1933 donis regan potencon al Hitler. La averto de Lessing kaŭzis multajn protestojn inter naciistoj. Studantoj eĉ fondis Batalkomitaton kontraŭ Lessing. Post la potencakiro de la nazioj en 1933 Lessing fuĝis al Ĉeĥoslovakio. Tie aperis en kelkaj germanlingvaj gazetoj la mensogo, ke ricevus rekompencon tiuj, kiuj kaptus Lessing kaj delokus lin al Germanio. En la 30a de aŭgusto 1933 tri naziaj murdistoj pafis al Lessing en lia verkoĉambro. La sekvan tagon li mortis. Tiel Theodor Lessing fariĝis la unua viktimo, kiun nazioj murdis sur teritorio de Ĉeĥoslovakio.

Flugmarŝi

Mi inventis novan vorton: flugmarŝi.

BBC enretigis 16 000 sonojn el sia arkivo. Ekzemple, vi povas aŭskulti la sonon »Unu anĝelo dum flugo«. La fluganta anĝelo estis registrita en la jaro 1967. Eble tiam la anĝeloj ankoraŭ pli oftis.

Surprize, la flugo de la anĝelo sonas ne tre anĝele, aŭ kiel mi imagis flugon de anĝelo. Ĝi veturas tra la aero ne »per flugiloj de facila vento«, sed kvazaŭ soldato pene marŝanta en marĉo. Tial mi inventis la vorton flugmarŝi. Ĝi esprimu la kutiman movomanieron de soldato de dio.

La 27a de januaro en Germanio

Bildo: Murskrapaĵo en la turmentejo de la koncentrejo Buchenwald.

En la 27a de januaro 1945 soldatoj de Soveta Unio liberigis la koncentrejon Aŭŝvico. Tial UN en 2005 deklaris tiun tagon kiel »Tagon de la memoro pri la viktimoj de la holokaŭsto«. En Germanio la 27a de januaro nomiĝas alie. Ekde 1996 ĝi estas la oficiala »Tago de la memoro pri la viktimoj de la naziismo«.

Kio estas la diferenco inter »viktimoj de la holokaŭsto« kaj »viktimoj de la naziismo«? La viktimoj de la holokaŭsto estas ses milionoj da judoj. La viktimoj de la naziismo estas ĉiuj viktimoj, kies nombro estas multe pli granda. La memoro al ĉiuj viktimoj ŝajnas pli justa. Tamen, ankaŭ en Germanio oni memoras precipe la judojn.

La holokaŭsto estas do la domina historia rakonto. El tio sekvas, ke nia memoro fokusas al ses milionoj el ĉirkaŭ 60 milionoj da viktimoj. Plimulto de la viktimoj estas aŭ forgesataj aŭ marĝenigataj.

Jen ekzemplo de historia fakto, kiu estas ja bone dokumentita en faka literaturo, sed kiu ne bone sidas en la rakonto holokaŭsto: Ĉiu scias aŭ sciu, ke en Aŭŝvico multege da judoj estas murditaj en gaskameroj. Sed apenaŭ iu scias, ke la nazioj konstruis la gaskamerojn en Aŭŝvico origine ne por judoj, sed por sovetiaj militkaptitoj. Ĉiu sciu ke la nazioj murdis ses milionojn da judoj, sed fakte la plej granda viktimogrupo estas 27 milionoj da civitanoj de Soveta Unio. Hitler nomis la okupadon de Soveta Unio »rasa milito«. La homoj tie estis deklaritaj ekstermindaj »subhomoj«.

Kiu kulpas pri la forgeso? Respondecas diversaj fortoj. Tre gravas la okcidenta kontraŭkomunismo dum la Malvarma Milito. Sed kulpas ankaŭ la memorokulturo en Soveta Unio. Tie dominis la historia rakonto »Granda Patrolanda Milito«. En tiu rakonto sovetianoj kompreneble estas precipe venkintoj, ne viktimoj.

Rosa Luxemburg pri perforto

Antaŭ 100 jaroj estis murdita Rosa Luxemburg [roza luksemburg]. Ŝi estis elstara komunisto kaj fervora batalanto kontraŭ naciismo kaj milito. Ŝia batalo kontraŭ milito ne signifas principan kontraŭon al perforto. Por komprenigi ŝian opinion, mi tradukos parton el ŝia Enkonduko por la membiografio de Vladimir Korolenko. Temas pri rerakonto de legendo el la juda historio. La titolo devenas de mi.

La sankta ordono

En Judio regis la romianoj per glavo kaj fajro, prirabis la landon kaj elsuĉis la enloĝantojn. La popolo ĝemis kaj kliniĝis sub la malamata jugo. Vidante la suferon de sia popolo, ekstaras la saĝa Menaĥem, filo de Jehudo, memorigas pri la heroaj tradicioj de la prapatroj kaj predikas ribelon kontraŭ la romianoj, la »sanktan militon«. Kontraŭis tion la sekto de la mildkoraj esenoj, kiuj same kiel Tolstojo rifuzas ĉiun aplikon de perforto kaj kredas saviga nur asketismon, internan purigon kaj fuĝon antaŭ la mondo. »Per via instigo al batalo vi semas malbenon!« ili protestas al Menaĥem. »Kiam urbo estas sieĝata kaj ĝi defendas sin, tiam la sieĝantoj kutime donacas la vivon al la subemaj enloĝantoj, dum la defendintojn ili transdonas al la morto. Ni predikas al nia popolo humilecon, ke ĝi ne pereu. Oni ne sekigas akvon per akvo kaj ne estingas fajron per fajro. Tiel ankaŭ la perforto ne venkas la perforton, ĉar malbona estas ĝi mem.«

Al tio Menaĥem, filo de Jehudo, respondis ne ŝancelite: »Perforto estas nek bono nek malbono, ĝi estas perforto; bona aŭ malbona estas nur ĝia apliko. La perforto de la brako estas malbona, se ĝi estas levita por prirabo kaj subigo de malfortuloj; sed se ĝi estas levita por laboro kaj por defendo, tiel perforto estas bona. Prave: oni ne estingas fajron per fajro kaj ne sekigas akvon per akvo. Tamen, la ŝtonon oni rompas per ŝtono, la ŝtalon oni baras per ŝtalo kaj perforton per perforto. Kaj krome: la supereco de la romianoj estas la fajro, sed via humileco – la ligno. La fajro estingiĝos ne antaŭ la forvoro de la tuta ligno.«

La »legendo« finas per prediko de Menaĥem: »Ho Adonajo, Adonajo! Neniam, dum nia tuta vivo, faru nin malfidelaj al la sankta ordono: la batalo kontraŭ maljusteco. Neniam permesu al ni paroli: ni savu nin mem kaj lasu la malfortajn al ilia sorto. Ankaŭ mi kredas, ho Adonajo, ke via regno venos sur la tero. Pereos perforto kaj subpremo, la popoloj kunvenos al la festo de la interfratiĝo, kaj neniam plu homa mano verŝos homan sangon.«

Fonto de la germana originalo

Rosa Luxemburg: Einleitung. En: Vladimir Korolenko: Die Geschichte meines Zeitgenossen. Tradukis Rosa Luxemburg. Berlin: Paul Cassirer 1919. p. XI–LIII, ĉiloke IIL–IL.